Małobądz

---

Wiadomości ogólne

W dzielnicy Małobądz zabudowa koncentruje się głównie na domkach jednorodzinnych, chociaż szczególnie na północnych zboczach wzgórz, w okresie między 1960 a 1985 rokiem, zrealizowano osiedle mieszkaniowe Syberka, które może pomieścić około 20 tysięcy mieszkańców. Ta część Małobądza zaczęła być zasiedlana dopiero po zakończeniu II wojny światowej. Dodatkowo w północnej części tej dzielnicy trwają prace przy budowie osiedla TBS Górki Małobądzkie, które także zyskuje na popularności.

Na obszarze Małobądza, w latach 1978-1988, powstał nowoczesny Szpital Górniczy, który obecnie funkcjonuje jako Wojewódzki Szpital Specjalistyczny nr 5 im. św. Barbary w Sosnowcu, a jego oficjalne otwarcie miało miejsce 3 października 1988 roku. Z inicjatywy radnych z Będzina oraz na mocy zgody Rady Miasta Sosnowca, premier zatwierdził rozporządzenie dotyczące zamiany gruntów z dnia 23 grudnia 1996 roku. Zmiany te weszły w życie 1 stycznia 1997 roku. W wyniku tej transakcji Będzin otrzymał teren o powierzchni 4,6 ha przy oczyszczalni ścieków, natomiast szpital, wraz z jego obiektami (bez drogi dojazdowej), został przeniesiony do Sosnowca, na plac Medyków. Warto zaznaczyć, że przystanek autobusowy pozostał na ul. Żeromskiego w Będzinie. Dzięki tej operacji powierzchnia Będzina zmniejszyła się o 6 ha na rzecz Sosnowca.

Nazwa

Historia tej miejscowości sięga czasów średniowiecza, co potwierdza jej istnienie od co najmniej XV wieku. W dokumentach z 1443 roku miejscowość występuje pod łacińską nazwą Malobancz, z kolei inne zapisy wskazują na formy Malobącz w 1465 roku i Malobandz w latach 1470-80, aż po Małobącz z 1598 roku.

W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego, wydanym pomiędzy 1880 a 1906 rokiem, w opisie miasta Będzina uwzględniono nazwę sąsiedniej, osobnej wioski Małobądź. Ta osada została w 1915 roku wchłonięta przez miasto, a obecnie stanowi dzielnicę Będzina, znaną jako Małobądz. Co ciekawe, źródłosłów nazwy miejscowości wskazuje na możliwość pochodzenia od odmiany słowa „być”.

Inną teorią na temat pochodzenia nazwy jest jej związek z zachowanym w Małobądzu, w powiecie olkuskim, staropolskim imieniem męskim Małobąd, które przypisuje się rycerzowi, uznawanemu za założyciela tego osiedla. Przez wieki używane były także różne formy i warianty, takie jak Małobancz, Małobandz oraz Małobąd. Z kolei nazwę miejscowości w formie zlatynizowanej Malobandz notuje Jan Długosz w swoim dziele Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis, który odnosi się do lat 1470–1480.

Historia

Historia Małobądza sięga roku 1326, co stanowi pierwsze znane wzmianki na temat tej wsi. Jednakże istotne informacje, które potwierdzają jej istnienie, pochodzą dopiero z dokumentu sprzedaży księstwa siewierskiego, który został sporządzony w 1443 roku przez książąt cieszyńskich na rzecz biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego. Z zapisów Jana Długosza wynika, że wieś ta należała do Mikołaja Kornicza Siestrzeńca. W latach 1490–1517 wzmiankowano jako dziedzica Małobądza tenutariusza oraz wójta Będzina, Benedykta Bieniasza Pogórskiego, który nosił herb Leliwa.

W 1494 roku Jan oraz Stanisław Szafrańcowie pochodzący z Pieskowej Skały zrzecili się swoich praw do sołectwa oraz wsi na rzecz Pogórskiego. Małobądz był jedną z bogatszych miejscowości, położoną około 2 kilometry na południe od Będzina. Jej obszar rozciągał się wzdłuż prawego brzegu Czarnej Przemszy na długości około 5 km. W 1455 roku wieś ta padła ofiarą pożaru, który został spowodowany przez bandę rozbójniczą dowodzoną przez Jurgę Stosa. Również w 1655 roku, w trakcie potopu szwedzkiego, Małobądz doznał znacznych zniszczeń.

Choć formalnie należał do księstwa siewierskiego, Małobądz pozostał majątkiem rycerskim i był częścią parafii św. Trójcy w Będzinie. Właścicielami wsi byli między innymi bliscy współpracownicy Jagiellonów, tacy jak Stefan Pogórski oraz Mikołaj Kornicz Siestrzeniec. W kolejnych latach własność przechodziła w ręce rodzin Ujejskich, Siemuńskich, Grotkowskich, Rogojskich oraz Sadowskich, aż w 1645 roku stała się własnością Mieroszewskich. Wkrótce potem rodzina ta postanowiła założyć nową wieś Gzichów na gruntach małobądzkich. Z czasem Gzichów uzyskał autonomię i przejął obowiązki urzędowe, stając się siedzibą wójta w 1867 roku, co obejmowało również obszar Małobądza.

Mieszkańcy Małobądza przeważnie trudnili się rolnictwem oraz rybołówstwem. W wiosce działał młyn, karczma oraz dom zajazdowy. W 1736 roku wieś doświadczyła poważnych zniszczeń na skutek wielkiej powodzi. Dzięki staraniom Mieroszewskich, Małobądz został szybko odbudowany. W 1795 roku miejscowość liczyła 202 mieszkańców, a już w 1852 roku miała 35 domów i 277 mieszkańców.

Po rozbiorach Polski, wieś znalazła się w zaborze rosyjskim. W XIX wieku Małobądz figurował jako miejscowość i folwark w powiecie będzińskim, w gminie Gzichów oraz parafii Będzin, według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego. W 1885 roku znajdowało się tu 56 domów zamieszkałych przez 400 osób. Gleba będąca w rękach włościan wynosiła 516 morg, a nadto 100 morg należało do dóbr Gzichów oraz 16 morg młyńskich. Wówczas w wiosce istniała olejarnia z produkcją oleju roślinnego o wartości 51 600 rubli srebrnych rocznie oraz „młyn amerykański”, który generował dochód w wysokości 57 000 rubli srebrnych.

W 1913 roku rozpoczęto budowę dużej, jak na tamte czasy elektrowni okręgowej, która wciąż dynamicznie się rozwija. Dwa lata później, w 1915 roku, Małobądz został włączony do Będzina jako jeden z jego obszarów. Niestety, pierwotny charakter tej dzielnicy został zniszczony na skutek regulacji rzeki Czarnej Przemszy w trakcie II wojny światowej oraz w pięćdziesiątych latach XX wieku. W rejonie Małobądza rzeka poprzez swoje szerokie rozlewiska stworzyła dość dużo jezioro. Kolejną poważną zmianą w strukturze dzielnicy była budowa trasy szybkiego ruchu w kierunku Sosnowca w latach siedemdziesiątych XX wieku.

W dniu 1 kwietnia 1951, w kontekście nadania Czeladzi statusu powiatu grodzkiego oraz planów poszerzenia jej granic, z Małobądza została wyłączona kolonia Małobądz, która tym samym została oddzielona od Będzina i dołączona do Czeladzi.

Ulice

(wykaz nie obejmuje ulic osiedla Syberka)

Osiedle 27 Stycznia (Górny Małobądz) 27 Stycznia Baczyńskiego, Krzysztofa Kamila Nałkowskiej, Zofii Niemcewicza, Juliana Ursyna Norwida, Cypriana Kamila Prusa, Bolesława Reymonta, Władysława S. Żeromskiego, Stefana Osiedle Długa Długa Małobądzka Nadbrzeżna Piłsudskiego, marsz. Józefa Rolnicza Słowiańska Sportowa Szkolna Szybowa Wspólna Wyspiańskiego, Stanisława (d. Bartosza Głowackiego) Zawodzie

Osiedle Górki Małobądzkie Brzozowa Dębowa Grabowa Jaworowa Jarzębinowa Jesionowa Kalinowa Kasztanowa Klonowa Lipowa Olszynowa Topolowa Wierzbowa Załogi, sierż. Grzegorza

---

Oceń: Małobądz

---