Gzichów to niezwykle ciekawa dzielnica Będzina, położona w wschodniej części miasta, wzdłuż prawego brzegu rzeki Czarna Przemsza, u stóp malowniczej Góry Zamkowej. Jest to obszar, który graniczy z innymi dzielnicami, takimi jak Grodziec (od zachodu i północy), Łagisza (od północnego wschodu), Stary Będzin (od południa) oraz Małobądz (również od południa). Dzielnica zajmuje łącznie 563 hektary, a jej populacja wynosi około 7,5 tysiąca mieszkańców.
W skład zabudowy Gzichowa wchodzi głównie powojenne budownictwo mieszkaniowe, które obejmuje czteropiętrowe bloki oraz domki jednorodzinne. W miarę jak dzielnica rozwijała się na przestrzeni lat, wyodrębniły się w niej różne części. Do dziś wyróżniamy między innymi Brzozowicę, która ma swoje korzenie jeszcze w historii tego regionu, a współcześnie możemy zauważyć również osiedle Zamkowe oraz nowe osiedle domków jednorodzinnych, znane jako „Namiarkowe”, usytuowane w rejonie ulicy Namiarkowej oraz sąsiadujących ulic, pomiędzy ulicami: Wolności a Gzichowską oraz Lasem Grodzieckim.
Osiedle Zamkowe
W wschodniej części Gzichowa, na styku z Grodźcem, powstało na terenie dawnego gospodarstwa rolnego w latach 80. XX wieku znaczące osiedle mieszkaniowe, które przyjęło nazwę Zamkowe. Charakteryzuje się ono przede wszystkim domami czterokondygnacyjnymi, które stały się częścią architektury regionu. Uznaje się je za jedno z najładniejszych osiedli mieszkalnych w Polsce.
Osiedle to zaprojektował mgr inż. arch. Ryszard Duda. Około połowa z budynków została zrealizowana przez Jasielskie Przedsiębiorstwo Budowlane, co dało asumpt do nazwania jednej z ulic w tym kompleksie – ulicą Jasielską. Obecnie Zamkowe traktowane jest jako osobna dzielnica, a mieszkańcy podzielili osiedle na jednostki według etapów budowy, nazywając je Zamkowe „Górne”, co wskazuje na jego najstarszą część, „Dolne” – które zbudowano nieco później, oraz „Nowe”, budowane na początku lat 90.
W drugiej połowie maja 2010 roku, na Górce Gzichowskiej, znajdącej się pomiędzy szkołą a kościołem, rozpoczęła działalność spółka TBS Centrum, której udziałowcami są Gmina Będzin i CPR-Inwestor S.A. Na działce o powierzchni 3192 m² podjęto się realizacji budowy nowego trzykondygnacyjnego apartamentowca, nazwane „Zamkowe ogrody”, oferującego 33 mieszkania o łącznej powierzchni wynoszącej 2523,84 m², wyposażonych w balkony oraz tarasy. Projekt tego nowoczesnego zespołu mieszkalnego został stworzony przez Pracownię Projektową AIM, której właścicielem jest Arkadiusz Miśkiewicz z Siemianowic Śląskich. Projekt ten zwyciężył w architektonicznym konkursie ogłoszonym 29 czerwca 2009 roku.
Brzozowica
Brzozowica to malownicza lokalizacja, która zajmuje północno-wschodnią część Gzichowa. Znajduje się na prawym brzegu rzeki Czarnej Przemszy. Obszar ten został włączony do Będzina w 1915 roku, co znacznie wpłynęło na jego rozwój. Dzisiaj dominuje tutaj zabudowa jednorodzinna w postaci parterowych domków.
Warto również zaznaczyć, że na ulicy Siemońskiej trwa budowa nowego osiedla mieszkaniowego, które będzie obejmować budynki wielokondygnacyjne, co przyczyni się do zwiększenia atrakcyjności tej okolicy. Dodatkowo, w południowej części nad brzegiem Czarnej Przemszy, można znaleźć urokliwy lasek znany jako 'Małpi Gaj’, który stanowi idealne miejsce do wypoczynku wśród zieleni.
Historia
Gzichów ma bogatą historię sięgającą czasów przed 1637 rokiem. Osada ta powstała na terenach przynależących do wsi Małobądz. W początkowych latach była traktowana jako część tej wioski, co dokumentują źródła kościelne z lat 1665 i 1721. Kluczowym momentem dla rozwoju Gzichowa był jego zakup przez rodzą Mieroszewskich herbu Ślepowron w 1645 roku. W skład dóbr Gzichowa wchodziły również okoliczne folwarki, takie jak Małobądz, Ostra Górka oraz Pogoń.
W późniejszych latach Gzichów, razem z osadami arendarskimi, takimi jak Olszowa i Zielona, tworzył majątek należący na koniec XVII wieku do Jana Mieroszewskiego, syna Wojciecha z Mieroszowic. Jan tytułował się starostą grodzkim i sędzią ziemskim Księstwa Siewierskiego. Po jego zgonie w 1702 roku, majątek przeszedł w ręce jego syna Kazimierza, który rozpoczął budowę dworu (pałacu) w Gzichowie, co miało miejsce prawdopodobnie w 1718 roku.
Jak sugerował Marian Kantor-Mirski, przed jego wybudowaniem istniał tutaj drewniany dworek. Legenda głosi, że istniał podziemny tunel łączący dawny dwór z zamkiem będzińskim, który przechodził pod rzeką Czarną Przemszą. W ciągu XVII wieku w Gzichowie powstał młyn na rzece Łagiszka, który nosił nazwę Brzezowica, a pierwsze wzmianki o młynarzu pochodzą z 1681 roku.
W 1750 roku Gzichów stał się własnością Stanisława Mieroszewskiego, kapitana wojsk koronnych, który był związany z rodziną hrabiowską. Jego syn, Józef Mieroszewski, znany jako szambelan króla Stanisława Augusta, oraz córka Ludwika, znana w lokalnych legendach jako Błękitna Ludwika, wnieśli Gzichów do rodziny Siemieńskich. Ich małżeństwo z hrabią Wincentym Siemieńskim nie doczekało się potomstwa.
W 1788 roku wieś miała już 30 domów, w których mieszkało 235 osób, a jej infrastruktura obejmowała dwa młyny, tartak oraz browar. Do 1791 roku liczba domów wzrosła do 36, a mieszkańców było 237. W późniejszych latach w Gzichowie zamieszkiwało wielu ludzi, w tym również Żydzi, którzy stanowili ważny element społeczności.
Po śmierci Wincentego Siemieńskiego, w 1860 roku dobra gzichowskie przeszły w ręce Romanii z Rutkowskich, co zainicjowało nowy rozdział w historii Gzichowa. W 1864 roku, po utworzeniu powiatu będzińskiego, Gzichów stał się siedzibą gminy obejmującej część Sosnowca oraz pobliskie miejscowości. Z biegiem lat, zwłaszcza po I wojnie światowej, Gzichów znalazł się pod administracją niemiecką w 1915 roku. W 1879 roku na prawym brzegu Czarnej Przemszy powstał browar Gambrinus, który funkcjonował aż do 1971 roku, kiedy to został zamknięty.
Placówki kultury i oświaty
W regionie Gzichów znajduje się kilka znaczących instytucji kultury oraz oświaty, które warto odwiedzić. Wśród nich wyróżnia się Pałac Mieroszewskich, znany także z sąsiadującego z nim Muzeum Zagłębia, który pochodzi z początków XVIII wieku i urządzony jest w pięknym zabytkowym parku. Na uwagę zasługują także XIX-wieczne oficyny, w tym północna, która jest siedzibą dyrekcji Muzeum, oraz południowa, która przeszła remont i zostało dostosowane na potrzeby Autorskiej Pracowni Architektury dr. inż. Romualda Malina z zespołem.
Kolejnym ważnym obiektem jest kościół parafialny św. Jadwigi Śląskiej, który został wybudowany w latach 1986–1992. Znajduje się on przy ul. Bursztynowej 17 i stanowi istotny element życia religijnego oraz społecznego mieszkańców.
W dziedzinie edukacji znaczącą rolę pełni Szkoła Podstawowa nr 2 im. Króla Kazimierza Wielkiego, zlokalizowana przy ul. Wolności 51. Warto również wspomnieć, że stary budynek szkolny wciąż stoi przy ul. Gzichowskiej, przypominając o tradycjach edukacyjnych tego miejsca.
Inne obiekty
W regionie Gzichów znalazło się kilka interesujących obiektów, które zasługują na uwagę. Między innymi warto wymienić:
- park Małpi Gaj,
- projektowany użytek ekologiczny „Dolina Potoku Brzozowickiego”,
- zajezdnię Tramwajów Śląskich, która powstała w 1978 roku na terenie dawnego przysiółka Grodźca – Studzieniec,
- pozostałości jedynej w Polsce kopalni odkrywkowej węgla kamiennego Brzozowica, znanej z dostarczania węgla kamiennego do Elektrowni Łagisza, która obecnie odbiera odpady z tej elektrowni.
Ulice
W Gzichowie znajduje się wiele ulic, które odzwierciedlają charakter tego miejsca oraz jego historię. Poniżej przedstawiamy zestawienie najważniejszych z nich.
Gzichów:
Brzozowica:
| Osiedle Zamkowe: obręb geodezyjny Będzin:
obręb geodezyjny Grodziec:
| Osiedle „Namiarkowa” (rozwijające się osiedle domków jednorodzinnych):
|
Przypisy
- a b Marian (1884-1942). Red.M., Z przeszłości Zagłębia Dąbrowskiego i okolicy, 1931, T. 1, z. 8, s. 124-126 [dostęp 20.06.2024 r.]
- Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 27.07.1915 r. / Gazeta Urzędowa Powiatu Będzińskiego, Nr 23.
Pozostałe obiekty w kategorii "Dzielnice":
Ksawera (Będzin) | Brzozowica (Będzin) | Koszelew (Będzin) | Małobądz | Niepiekło (Będzin) | Stare Miasto (Będzin) | Warpie (Będzin)Oceń: Gzichów