Ksawera (Będzin)

---

Wiadomości ogólne

Położenie Ksawery znajduje się w wschodniej części Będzina. Od strony wschodniej graniczy ona z Dąbrową Górniczą, a od południa i zachodu z dzielnicą Warpie. Od północnego wschodu przylega do Brzozowicy, a od północy sąsiaduje z Łagiszą (Bory). W obrębie historycznym dzielnicy Ksawera znajdują się także: Koszelew, który to obszar obejmuje zabudowy robotnicze przy ulicy Koszelew, stanowiącej starą drogę do Dąbrowy Górniczej, oraz Zielona, usytuowana w północnej części pomiędzy potokiem Pogoria i Czarną Przemszą, aż do granicy z Dąbrową Górniczą.

Łączna powierzchnia tej dzielnicy wynosi 172 ha, zamieszkiwana jest przez niespełna 6 tys. osób. Ludność Ksawery mieszka głównie w niskich czteropiętrowych blokach, które powstały z myślą o pracownikach kopalni „Paryż” znajdującej się w Dąbrowie Górniczej, jak również w domkach jednorodzinnych. Na terenach pokopalnianych zrealizowano również stylowe osiedle domków jednorodzinnych Podskarpie.

W tej dzielnicy znajduje się przystanek kolejowy Będzin Ksawera, położony na trasie łączącej Katowice z Częstochową. Edukacja w regionie jest reprezentowana przez Szkołę Podstawową nr 4 im. Stanisława Staszica, która znajduje się przy ul. Wisławy Szymborskiej. Szkoła ta dysponuje nowoczesną halą sportową oraz wielofunkcyjnym boiskiem sportowym z bieżnią, usytuowanym na tyłach budynku hali.

Kolejnym atutem Ksawery jest kryta pływalnia przy ul. Siemońskiej. Dla mieszkańców przy al. Kołłątaja wiosną 2009 roku otwarto nowo wybudowany pawilon handlowy „Netto”. Natomiast w 2012 roku w okolicy ulicy Żwirki i Wigury zrealizowano budowę pawilonu „Biedronka”, który znajdu się na terenie byłego parkingu strzeżonego oraz targowiska, w sąsiedztwie hurtowni „Adeks”.

Historia

Historia osady Ksawera jest ściśle powiązana z rozwojem górnictwa węglowego w Zagłębiu Dąbrowskim. Osada ta, znana jako kolonia robotnicza, zaczęła swoją egzystencję po roku 1832, związaną z dynamicznie rozwijającą się kopalnią „Ksawery”, która zaczęła działać w 1825 roku w rejonie dzisiejszej ulicy Staszica oraz Nowej Kolonii, w pobliżu ulicy Siemońskiej. Nazwa koloni została nadana na cześć wybitnego reformatora polskiego przemysłu, Ksawerego Druckiego Lubeckiego; jednak z biegiem lat mieszkańcy zadecydowali, aby nazywać ją po prostu „Ksawera”.

Kopalnia została założona przez Józefa Patrycjusza Cieszkowskiego i początkowo prowadziła wydobycie węglowe metodą odkrywkową. Zmiana metody nastąpiła w 1875 roku, po wybudowaniu szybu „Koszelew”, nazwanego na cześć rosyjskiego dygnitarza. Od tego momentu zaczęto budowę nowoczesnej kopalni, która przyczyniła się do dalszego rozwoju osady. Obszar dzielnicy położony wzdłuż drogi z Będzina do Dąbrowy Górniczej został nazwany Koszelewem, co dziś odpowiada ulicy Koszelew. Z czasem kopalnia „Koszelew” została połączona z inną kopalnią, „Paryż”, która mieściła się na terenie Dąbrowy Górniczej. Fragmenty zabudowy kopalni przetrwały do dzisiaj i znajdują się u zbiegu Alei Kołłątaja i ul. Koszelew.

Warto zaznaczyć, że kolonia Ksawera powstała w obrębie Gminy Olkusko-Siewierskiej, a od 1865 roku była częścią Gminy Osad Górniczych. Od 1874 roku przynależała do Gminy Górniczej w powiecie będzińskim, w guberni piotrkowskiej, a w 1909 roku trafiła do gminy wiejskiej Dąbrowa Górnicza. Już w 1852 roku Ksawera liczyła 116 domów i 613 mieszkańców, co świadczy o jej szybkim rozwoju.

Osada ta była naturalnie związana z pobliską Dąbrową Górniczą, dlatego po nadaniu praw miejskich 18 sierpnia 1916 roku, obie miejscowości znalazły się w granicach nowo powstałego miasta. Warto dodać, że od stycznia 1915 roku, Dąbrowa Górnicza z Ksawerą i Warpiem leżała w austriackiej strefie okupacyjnej, podczas gdy Będzin był w strefie niemieckiej. W 1921 roku władze Będzina złożyły wniosek o odłączenie od Dąbrowy kolonii Ksawera oraz Koszelew, w której mieszkało wówczas prawie 10 tysięcy ludzi. Urząd Wojewódzki w Kielcach zaakceptował ten wniosek z powodów narodowościowych, mając na celu obniżenie liczby ludności żydowskiej. W dniu 20 kwietnia 1923 roku, Ksawera oraz Warpie zostały oficjalnie przyłączone do Będzina.

W wyniku tego, na terytorium Będzina znalazła się kopalnia „Koszelew”, podczas gdy przy Dąbrowie pozostała tylko kopalnia „Paryż” oraz jej odkrywka. Na Ksawerze, przy wcześniejszej ul. Cynkowej, 16 grudnia 1899 roku urodził się gen. Aleksander Zawadzki, który był działaczem komunistycznym oraz wojewodą śląsko-dąbrowskim, a także przewodniczącym Rady Państwa.

Komunikacja

W dzielnicy można znaleźć przystanek kolejowy Będzin Ksawera, który jest obsługiwany przez pociągi Kolei Śląskich. Ten przystanek zapewnia regularne połączenia między Gliwicami a Dąbrową Górniczą, a także przejazdy przez takie miasta jak Sosnowiec, Katowice oraz Ruda Śląska.

Obecnie przez Ksawerę kursują trzy linie autobusowe: 27, 28 oraz 260, które umożliwiają dotarcie do Sosnowca, Dąbrowy Górniczej, Czeladzi, Siemianowic Śląskich oraz Katowic. Warto zauważyć, że linia 928 została zawieszona. W przeszłości, przez krótki czas, funkcjonowała także linia 25, powstała w wyniku likwidacji wcześniejszej linii tramwajowej o tej samej numeracji, która wyruszała z okolicy dawnej kopalni „Paryż”.

Autobusy obsługują następujące przystanki w kierunku Dąbrowy Górniczej:

• Ksawera Kościół,
• Ksawera Staszica,
• Ksawera Szymborskiej,
• Ksawera Siemońska (na żądanie),
• Koszelew Kościół.

Osiedle Podskarpie

Osiedle Podskarpie to nowatorska inwestycja budowlana, która obecnie jest w fazie realizacji. Obiekt ten składa się z ponad 140 jednorodzinnych domków, rozlokowanych na obszarze 12 hektarów terenów pozostałych po dawnych działalności górniczych. Projekt opracowany przez Pracownię Architektoniczną „Atelier” prowadzoną przez Andrzeja Kabata z Katowic, obejmuje 16 unikalnych rozwiązań architektonicznych, które zostały stworzone specjalnie dla tego osiedla.

Inwestorem, który zlecił realizację tego projektu, jest ZPMW „Dąbrowa” sp. z o.o. W odpowiedzi na potrzebę poszukiwania nowych kierunków rozwoju, firma ta zdecydowała się wykorzystać część swoich gruntów na stworzenie osiedla, które będzie spełniało najwyższe standardy estetyczne, a także funkcjonalne i bezpieczeństwa. Różnorodność architektury na osiedlu jest naprawdę imponująca — obejmuje zabudowę szeregową, bliźniaczą oraz efektowne domy wolnostojące, co sprawia, że każdy mieszkaniec znajdzie coś dla siebie.

Wykonawcą projektu został „Ekobud – W” sp. z o.o., sytuująca swoją siedzibę w Dąbrowie Górniczej. Kluczowym elementem inwestycji była także odpowiednia lokalizacja osiedla, usytuowanego przy głównym szlaku komunikacyjnym, który łączy centra Będzina oraz Dąbrowy Górniczej. Podróż do obu miast zajmuje zaledwie 5 minut środkami transportu publicznego, a trasa prowadzi przez ważne punkty, takie jak Wrocław i Kraków.

Pomimo bliskości do ruchliwych dróg, ukształtowanie terenu oraz obecność pasów zieleni znacząco ograniczają hałas i zgiełk związany z aglomeracją miejską. Dzięki temu mieszkańcy osiedla mogą cieszyć się spokojem i komfortem. Dodatkowym atutem jest bliskie położenie centrów handlowych, takich jak M1 w Czeladzi, co zajmuje jedyne 5 minut, a Katowice oddalone są o 15 minut jazdy trasą szybkiego ruchu.

Parafie rzymskokatolickie

W regionie Będzina znajduje się kilka parafii rzymskokatolickich, w tym Parafia św. Barbary DM, zlokalizowana pod adresem ul. Koszelew 1. Ta parafia została erygowana 1 września 1938 roku, a po wprowadzeniu zmian w wezwaniu oraz siedziby, ponownie powołano ją do życia w 1989 roku. Jest to jedna z najmniejszych parafii w diecezji sosnowieckiej, licząca około 1500 mieszkańców z Koszelewa oraz osiedla Podskarpie. Proboszczem tej wspólnoty jest ks. Stanisław Sarowski. Kaplica św. Barbary, znajdująca się w dawnym budynku biurowym kopalni „Paryż”, została dostosowana do potrzeb liturgicznych w 1938 roku, po poświęceniu jej przez biskupa Teodora Kubinę już w 1935 roku. Od momentu założenia parafii kaplica pełni funkcję świątyni parafialnej.

W roku 1982 mieszkańcy przystąpili do budowy nowego kościoła przy al. Kołłątaja. Ówczesny administrator, ks. Władysław Barnaś, otrzymał zezwolenie na wzniesienie nowej świątyni, jednak postawiono warunek zburzenia kaplicy św. Barbary po jej ukończeniu. Ostatecznie nowy kościół pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa został zbudowany, a kaplica przetrwała. Biskup Stanisław Nowak zarejestrował zmianę tytułu parafii oraz nowej świątyni, a dekret potwierdzający erygowanie parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa został ogłoszony 5 października 1987 roku. Kościół św. Barbary uzyskał status kościoła rektorskiego, natomiast z kolei przy kaplicy św. Barbary, bp Nowak wydał dekret erygujący parafię św. Barbary 19 czerwca 1989 roku.

W 2007 roku do kościoła przybyły relikwie patronów Polski, w tym: św. Stanisława biskupa, św. Andrzeja Boboli i św. Wojciecha. W następnym roku, dzięki dekretowi Kongregacji ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów, dopuszczono do koronacji obrazu Matki Bożej Częstochowskiej znajdującego się w tej świątyni. Korony zostały pobłogosławione osobiście przez papieża Benedykta XVI. W dokumentacji przekazanej do Watykanu, która wpłynęła na przyjęcie dekretu, znalazły się między innymi świadectwa wielu wiernych, w tym opisy cudownych uzdrowień oraz ocalenia górników w wyniku katastrofy w Kopalni „Gen. Zawadzki” w 1969 roku. Chociaż uroczystość koronacji planowano na 25 października 2008 roku, jej termin został przeniesiony w skutek tragicznej śmierci biskupa Adama Śmigielskiego. Uroczystość z udziałem pielgrzymów, w tym zakonnika z Madagaskaru, odbyła się 1 czerwca 2009 roku o godzinie 18.00, przewodniczył jej biskup diecezji sosnowieckiej Grzegorz Kaszak.

Cudownie zachowany wizerunek Matki Bożej z kościoła św. Barbary jest powszechnie nazywany przez wiernych Matką Bożą Będzińską. Warto także wspomnieć, że specjalna ranga została nadana tej świątyni przez Penitencjarię Apostolską, na mocy decyzji papieża Benedykta XVI, 31 stycznia 2010 roku. Kościół zyskał powiązanie z rzymską bazyliką papieską Santa Maria Maggiore, co pozwala pielgrzymom na uzyskanie odpustów porównywalnych do tych przyznawanych pielgrzymom udającym się do tej rzymskiej świątyni.

Inną znaczącą wspólnotą jest Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa, która powstała 5 października 1987 roku, przekształcając wcześniej wspomnianą parafię św. Barbary. Ta parafia liczy 9,3 tys. wiernych. Akt konsekracji kościoła przy al. Kołłątaja miał miejsce 3 grudnia 2000 roku, kiedy to biskup Adam Śmigielski poświęcił nową świątynię.

Ulice

W obszarze Ksawery, znanym w Będzinie, znajdują się różnorodne ulice, które składają się na unikalny charakter tej dzielnicy. Ulice te są istotnym elementem infrastruktury, tworząc sieć komunikacyjną oraz wpływając na codzienne życie mieszkańców.

Ksawera i Koszelew Andrzeja Wajdy (d. 15 Grudnia, d. Wąska) Cynkowa Filtrowa Kolejowa Koszelew (d. część Zawadzkiego) Paryska (d. Ormowców) Podskarpie Siemońska (d. J. Marchlewskiego) Spacerowa Wisławy Szymborskiej (dawniej Wawrzyńca Stalickiego) Stawowa Staszica, Stanisława Środkowa Wąska Żwirki i Wigury

Zielona Kręta Nowa Prosta Wiejska Zaciszna Zielona

---

Oceń: Ksawera (Będzin)

---