Góra Świętej Doroty, znana również jako Wzgórze Doroty, a czasami określana potocznie jako Dorotka, to imponujące wzniesienie, którego wysokość dochodzi do 382 m n.p.m.. Znajduje się ono na Wyżynie Katowickiej, w województwie śląskim, a konkretnie w mieście Będzin, w dzielnicy Grodziec. To właśnie Góra Świętej Doroty stanowi najwyższy punkt w Będzinie.
Warto zauważyć, że w codziennym języku można spotkać szereg innych nazw i określeń, które zyskało to wzgórze. Między nimi wyróżniają się takie jak: „Złota Góra”, „Zagłębiowska Jasna Góra”, a także „Zagłębiowski Olimp”. W przeszłości znana była również jako góra „Tabor” oraz Wzgórze Przemienienia Pańskiego, używane aż do XVII wieku.
Geologia
Góra Świętej Doroty to interesujący ostaniec, który stanowi pozostałość po progu środkowotriasowym. Jest to zjawisko geologiczne, które można porównać z innym wzniesieniem – Górą Gołonoską z Dąbrowy Górniczej, sięgającą wysokości 335 m n.p.m. Z uwagi na swoje ukształtowanie, wysokość względna progu w obrębie Góra Świętej Doroty wynosi 90 m. Dodatkowo, wielkość zrzutu uskoku będzińskiego u podnóża tego wzniesienia oscyluje między 150 a 200 m.
Szczyt góry pokryty jest warstwą wapienia, co ma duże znaczenie dla jej geologii. Warto również zwrócić uwagę na wschodnie stoki, na których zaczyna się krótka i wąska rynna. Ta geologiczna formacja uchodzi do doliny pra-Przemszy w Gzichowie. Ponadto, Góra Świętej Doroty uległa osiadaniu na skutek działań górniczych, co wpływa na jej obecny kształt oraz stabilność.
Historia
Historia Góra Świętej Doroty sięga czasów kultury łużyckiej, która rozkwitała w latach XIV-III p.n.e. To w tym okresie powstała na wzgórzu osada mieszkalna oraz pogańskie miejsce kultu, które miało ogromne znaczenie dla mieszkańców tamtych czasów. Również, wczesne średniowiecze obfitowało w wymowne ślady przeszłości, w tym grodzisko, które zostało odnotowane w dokumentach historycznych.
Obecnie wzgórze jego częściowa zabudowa, zwłaszcza w kierunku południowo-zachodnim, w okolicach byłej cementowni. Warto zwrócić uwagę na zabytkowy kościółek pw. św. Doroty, który został wzniesiony w 1635 roku i jest usytuowany na szczycie wzgórza. Więcej informacji można znaleźć pod tym linkiem: zabytkowy kościółek pw. św. Doroty.
Grodzisko
Legendy związane z wczesnymi dziejami tej miejscowości wskazują na istnienie grodziska na Górze Świętej Doroty. W czasach pogańskich miało ono być siedzibą władcy, który rządził obszarem rozciągającym się pomiędzy rzekami Przemszą a Brynicą. Wyjątkowym miejscem w grodzisku była świątynia, w której przebywały białe kapłanki pod opieką starszego kapłana. To tam zbierała się lokalna starszyzna na ważne narady oraz organizowała uroczystości, które gromadziły społeczność, w tym również, gdy groził najazd wroga.
W obliczu niebezpieczeństwa zapalano stosy w pobliżu grodziska, co oznaczało stan alarmu. Grodzisko, jako prehistoryczna warownia, było dobrze zabezpieczone poprzez wysoki wał ziemny i głęboką fosę, mogącą być alimentowaną przez wody Przemszy lub Brynicy. Z kroniki gminy Grodziec z 1934 roku wynika, że można zauważyć pozostałości wału okalającego plac w formie owalnej. Plac ten, w porównaniu do wału, jest kotliną – szerszą po zachodniej stronie, a węższą w kierunku wschodnim.
Ukształtowanie wałów wskazuje na to, iż można mieć do czynienia ze śladami legendarnych wczesnośredniowiecznych grodzisk. To miejsce służyło jako strażnica dla okolicznych gęsto zalesionych terenów, a także strzegło jedynej wówczas drogi, którą były nurty Przemszy, zgodnie z jej historycznymi zasobami. Odkrycia archeologiczne w okolicy wzgórza potwierdzają te przypuszczenia, rzucając światło na bogatą historię tego miejsca.
Ochrona przyrody i turystyka
Wzgórze Świętej Doroty jest obszarem o znaczeniu ochronnym, obejmującym malownicze tereny otaczające to miejsce. W szczególności, jego część, z wyjątkiem szczytu, została objęta ochroną jako Obszar Chronionego Krajobrazu „Wzgórze Doroty”, który został ustanowiony w 1993 roku. Istnieją plany na rozszerzenie tego obszaru o górną część wzgórza, co zwiększy zakres ochrony przyrody.
Wartości przyrodnicze tego terenu są niezwykle bogate. Znajdują się tu m.in. dobrze rozwinięte zarośla śródpolne, zwane czyżniami, a także pozostałości muraw kserotermicznych, które stanowią unikalne ekosystemy. W drzewostanie dominują takie gatunki jak brzozy brodawkowate, robinie akacjowe, buki, dęby, jesiony oraz klony, co spirystne dokłada się do różnorodności biologicznej tego regionu.
Na wzgórzu prowadzi turystyczny Szlak Husarii Polskiej, oznaczony kolorem czerwonym. Warto zauważyć, że trasa ta nie przechodzi jednak w pobliżu źródełka z kapliczką, które znajduje się w sąsiedztwie terenów rolnych. Historia tego miejsca sięga okresu przed II wojną światową, kiedy to harcerze zagłębiowscy licznie odwiedzali te tereny, a w ruinach kościoła składali wyjątkowe przyrzeczenie harcerskie.
Dodatkowo, przez wzgórze przebiega europejski szlak Via Regia, który łączy różne kulturowe i historyczne aspekty regionu, oferując turystom możliwość odkrywania bogatej historii oraz przyrody tego unikalnego miejsca.
Pozostałe obiekty w kategorii "Tereny zielone":
Obszar Chronionego Krajobrazu „Góra Zamkowa” | Las GrodzieckiOceń: Góra Świętej Doroty